Μια ομάδα Κινέζων ερευνητών ανακοίνωσε ότι κλωνοποίησε επιτυχώς τον πρώτο μακάκο rhesus που επέζησε για περισσότερα από δύο χρόνια. Το όνομά του είναι ReTro, είναι αρσενικό και γεννήθηκε στις 16 Ιουλίου 2020. Αλλά σχεδόν 30 χρόνια μετά την κλωνοποίηση της Ντόλι, εξακολουθεί να έχει νόημα η κλωνοποίηση ζώων;
ReTro, ο πρώτος μακάκος ρέζους που επέζησε από την κλωνοποίηση. Φωτογραφία από τους Zhaodi Liao et al., 2024
Έχουν περάσει σχεδόν 30 χρόνια από τη γέννηση της Ντόλι, το πρόβατο που παρουσίασε στον κόσμο το πρώτο θηλαστικό που κλωνοποιήθηκε επιτυχώς μέσω πυρηνικής μεταφοράς σωματικών κυττάρων . Έκτοτε, παρά τις πολυάριθμες προσπάθειες και πολλά άλλα κλωνοποιημένα ζώα, δεν έχουν γίνει πολλά άλλα βήματα προς τα εμπρός και η κλωνοποίηση – που εκείνη την εποχή φαινόταν προορισμένη να εξελιχθεί με πολύ γρήγορους ρυθμούς – έμεινε κυρίως στην άκρη στην επιστημονική έρευνα. Τώρα, ωστόσο, μια ομάδα Κινέζων ερευνητών ανακοίνωσε ότι κλωνοποίησε επιτυχώς και με παρόμοια τεχνική τον πρώτο μακάκο ρέζους που επέζησε για πάνω από δύο χρόνια τη στιγμή της συγγραφής της μελέτης. Το όνομά του είναι ReTro , είναι αγόρι και γεννήθηκε στις 16 Ιουλίου 2020 .
Ωστόσο, ο ReTro είναι ακόμα ζωντανός, σήμερα είναι πάνω από τρία χρονών, είναι υγιής και είναι το πρώτο άτομο της Macaca mulatta που επέζησε της διαδικασίας κλωνοποίησης. Είχαν ήδη γίνει άλλες προσπάθειες στο παρελθόν με το ίδιο είδος, αλλά όλα τα έμβρυα πέθαναν μέσα σε λίγες ώρες . Ωστόσο, δεν είναι ο πρώτος πίθηκος που επέζησε ποτέ. Η ίδια ομάδα, μάλιστα, το 2018, είχε κλωνοποιήσει δύο κυνομολγούς μακάκους ( Macaca fascicularis ), τους Zhong Zhong και Hua Hua, οι οποίοι είναι ακόμα ζωντανοί σήμερα. Και ακριβώς από αυτή την εμπειρία, όπως διαβάσαμε στη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications , ήταν δυνατό να γεννηθεί ο ReTro, κλωνοποιημένο χάρη στη βελτίωση της τεχνικής πυρηνικής μεταφοράς σωματικών κυττάρων (SCNT), η οποία χρησιμοποιήθηκε για Κουκλίτσα.
Η ανακοίνωση ερευνητών από την Κινεζική Ακαδημία Επιστημών έχει αναπόφευκτα εγείρει αμφιβολίες και διαμάχες που συνδέονται σαφώς με ηθικά ζητήματα, αλλά όχι μόνο. Από τότε που η Dolly κλωνοποιήθηκε το 1996, οι επιστήμονες έχουν κλωνοποιήσει πολλά άλλα είδη θηλαστικών, συμπεριλαμβανομένων των γουρουνιών, των αγελάδων, των αλόγων και των σκύλων , αλλά η διαδικασία, παρά τον χρόνο που πέρασε, παρέμεινε μακρά, πολύπλοκη και με πολύ χαμηλό ποσοστό επιτυχίας . Μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των εμβρύων επιβιώνει και από αυτά ένα εξίσου μικρό ποσοστό καταφέρνει να συνεχίσει την ανάπτυξή τους, όπως συνέβη με το ReTro. Με τις συμβατικές μεθόδους κλωνοποίησης, τα ποσοστά γεννήσεων για τα περισσότερα είδη είναι στην πραγματικότητα εξαιρετικά χαμηλά και κυμαίνονται μεταξύ 1% και 3% .
Σύμφωνα με τους ερευνητές αυτής της μελέτης, ένα από τα κύρια «προβλήματα» συνδέεται με την ανάπτυξη του πλακούντα , ο οποίος δεν αναπτύσσεται σωστά σε κλωνοποιημένα έμβρυα. Οι επιστήμονες λοιπόν το έλυσαν αντικαθιστώντας τα κύτταρα που στη συνέχεια θα δώσουν ζωή στον πλακούντα, που ονομάζονται τροφοβλάστες (το όνομα ReTro προέρχεται από την τεχνική αντικατάστασης τροφοβλάστης ), με αυτά ενός υγιούς, μη κλωνοποιημένου εμβρύου. Και πάλι, σύμφωνα με τους συγγραφείς, η τεχνική θα είχε βελτιώσει σημαντικά το ποσοστό επιτυχίας της κλωνοποίησης μέσω SCNT, οδηγώντας έτσι στη γέννηση του ReTro. Ωστόσο, δεν συμφωνούν όλοι. Ο Lluis Montoliu , ερευνητής στο Ισπανικό Εθνικό Κέντρο Βιοτεχνολογίας, που δεν συμμετείχε σε αυτή τη μελέτη, υπογράμμισε ότι από τα 113 έμβρυα που παρήχθησαν μόνο ένα επέζησε, πράγμα που σημαίνει ποσοστό επιτυχίας μικρότερο από 1% .
Ενώ για τους ερευνητές αυτό το αποτέλεσμα θα βελτιώσει τις γνώσεις για την ανάπτυξη των εμβρύων, την ιατρική έρευνα και την ανθρώπινη αναπαραγωγή , πολλοί άλλοι επιστήμονες δεν είναι πλέον τόσο πεπεισμένοι. Αν σήμερα είναι θεωρητικά δυνατό να κλωνοποιηθούν θηλαστικά και ακόμη και ένας άνθρωπος , η εμπειρία και οι τρέχουσες τεχνολογίες υπογραμμίζουν ξεκάθαρα ότι υπάρχουν ακόμη πάρα πολλοί περιορισμοί και δυσκολίες που πρέπει να ξεπεραστούν (η ανάπτυξη του πλακούντα ήταν μόνο ένας από αυτούς). Τόσο η κλωνοποίηση όσο και ορισμένες τεχνολογίες που σχετίζονται με τον χειρισμό του DNA είναι στην πραγματικότητα, ακόμη και σήμερα, εξαιρετικά ακριβές, επικίνδυνες και με πολύ χαμηλά ποσοστά επιτυχίας. Οι πρόωροι θάνατοι ή η εμφάνιση δυσπλασιών και τα γενετικά ελαττώματα είναι τόσο κοινά που πολλοί έχουν εγκαταλείψει αυτόν τον τύπο έρευνας .
Πέρα από τα προφανή προβλήματα που σχετίζονται με την ηθική, την αξιοπρέπεια αυτών των ζώων, την ασφάλεια και τα τεχνολογικά όρια, η πλειοψηφία των ερευνητών θεωρεί πλέον την κλωνοποίηση -ακόμη και από καθαρά επιστημονική άποψη- σχεδόν πλήρως ξεπερασμένη από τις νέες τεχνολογίες εναλλακτικές και πιο αποτελεσματικές, ακόμη και στην ιατρικός τομέας. Σήμερα είναι πράγματι δυνατό να διεξαχθούν οι ίδιες μελέτες και να ληφθούν τα ίδια αποτελέσματα ακόμη και χωρίς κλωνοποίηση . Χάρη πάνω από όλα στα βλαστοκύτταρα , οι σειρές έρευνας για την κλωνοποίηση ως αυτοσκοπό έχουν πλέον σχεδόν πλήρως εγκαταλειφθεί και ακόμη και από ιατρικής άποψης θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό άσχετες .
Χάρη στα βλαστοκύτταρα – κύτταρα δυνητικά ικανά να δώσουν ζωή σε οποιονδήποτε τύπο ιστού – είναι δυνατό να αναπτυχθεί οποιοσδήποτε τύπος ανθρώπινου κυττάρου , ακόμη και με τον επαναπρογραμματισμό ήδη διαφοροποιημένων ενηλίκων κυττάρων. Αυτές οι τεχνολογίες έχουν επομένως ανοίξει έναν εναλλακτικό δρόμο στη χρήση εμβρύων ή κλώνων , καθιστώντας την κλωνοποίηση σχεδόν εντελώς άχρηστη. Χάρη στις επιτυχίες που επιτεύχθηκαν με αυτά τα κύτταρα και με τη γονιδιακή επεξεργασία – δηλαδή τη δυνατότητα παρέμβασης τροποποιώντας ένα ή περισσότερα γονίδια για πιθανή θεραπεία κληρονομικών παθολογιών ή δυσπλασιών – θα υπάρχουν όλο και περισσότερες εξελίξεις και επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα παρά στην κλωνοποίηση, πρακτικά καθιστώντας πάντα λιγότερο αναγκαία την επιδίωξη αυτού του πεδίου έρευνας .
Σχεδόν 30 χρόνια μετά την Ντόλι το πρόβατο, λοιπόν, η γέννηση του ReTro μοιάζει περισσότερο σαν αυτοσκοπός και που, αναπόφευκτα, προκαλεί περισσότερο λόγο παρά προοδεύει πραγματικά την επιστημονική έρευνα. Και για άλλη μια φορά, για να πληρώσει τις συνέπειες, όπως ακριβώς συνέβη με τους Zhong Zhong και Hua Hua και πολλούς άλλους, πάνω από όλα θα υπάρχει το ReTro, ένα αισθανόμενο ον αναγκασμένο να ζήσει ολόκληρη την ύπαρξή του σε ένα εργαστήριο, έτη φωτός μακριά από τα περισσότερα βασικές οικολογικές, ατομικές και κοινωνικές ανάγκες που κάθε ζωντανό ον θα είχε δικαίωμα να έχει . Ακόμη και αυτό από μόνο του θα ήταν αρκετό για να καταλάβει κανείς ότι σήμερα, η κλωνοποίηση ως αυτοσκοπός δεν έχει πλέον κανένα νόημα να υπάρχει.
