Όταν περπατάτε στην εξοχή ή στα βουνά το καλοκαίρι, είναι εύκολο να συναντήσετε ένα φίδι. Το να μπορείτε να αναγνωρίσετε τα δηλητηριώδη από τα αβλαβή μπορεί να σας βοηθήσει να ελέγξετε τον φόβο και να παραμείνετε ήρεμοι. Εδώ είναι μερικοί χαρακτήρες που μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεχωρίσουμε ένα δηλητηριώδες φίδι από ένα ακίνδυνο.
Όταν περπατάτε στην ύπαιθρο ή στη φύση, ειδικά τις όμορφες μέρες του καλοκαιριού, είναι πολύ εύκολο να συναντήσετε φίδια κουλουριασμένα σε βράχους και μονοπάτια, ενώ απολαμβάνετε ζεστή και χαλαρωτική ηλιοθεραπεία. Επομένως , το να γνωρίζετε πώς να διακρίνετε τα δηλητηριώδη είδη από τα αβλαβή μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο εάν θέλετε να μάθετε σε ποιον είστε μπροστά και προσπαθήσετε να διαχειριστείτε τον φόβο. Πριν καταλάβετε πώς να διακρίνετε ένα δυνητικά επικίνδυνο φίδι από ένα αβλαβές, είναι απαραίτητο να θυμάστε ότι όλα τα είδη προστατεύονται και διαδραματίζουν βασικό ρόλο στα οικοσυστήματα, επομένως τίποτα δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη δίωξη και τη θανάτωση. Επιπλέον, ανεξάρτητα από τη δηλητηριότητά τους, όλα τα φίδια, αν δεν ενοχληθούν ή έρθουν πολύ κοντά, δεν αποτελούν πραγματικό κίνδυνο, απλά αφήστε τα μόνα τους και συνεχίστε ο καθένας τον δικό του δρόμο.
Πώς μπορώ να ξεχωρίσω ένα δηλητηριώδες φίδι από ένα ακίνδυνο;
Στην Ελλάδα είναι σχετικά απλό να διακρίνουμε τα δηλητηριώδη φίδια από τα αβλαβή. Το μόνο δηλητηριώδες και δυνητικά επικίνδυνο είδος για τον άνθρωπο είναι οι οχιές : η κοινή οχιά ( Vipera aspis ), η οχιά Orsini ( Vipera ursinii ), η ευρωπαϊκή οχιά ( Vipera berus ), η κερασφόρος οχιά ( Vipera ammodytes ) και η οχιά του Walser ( Vipera walser ), που από κάποιους θεωρείται ξεχωριστό είδος, από άλλους ως υποείδος του αθροιστή. Η πιο διαδεδομένη οχιά σε όλη την εθνική επικράτεια είναι η κοινή. Οι άλλες, ωστόσο, έχουν πολύ πιο εντοπισμένες κατανομές, που σχετίζονται με τις κεντροανατολικές περιοχές των Άλπεων για την οχιά Adder, την οχιά Walser και την κερασφόρο οχιά και περιορίζονται σε μικρά τμήματα των κεντρικών Απεννίνων, ωστόσο, για την οχιά του Orsini.
Μια κοινή οχιά (Vipera aspis), το πιο διαδεδομένο δηλητηριώδες είδος στην Ελλάδα.
Όλα τα άλλα φίδια, τα οποία είναι πολύ πιο κοινά και πιο εύκολο να συναντηθούν, είναι αβλαβή και σχεδόν όλα αποδίδονται στην οικογένεια των κολουβριδίων. Μεταξύ των πολλών ειδών που υπάρχουν στην Ελλάδα, τα πιο διαδεδομένα είναι τα φιδόφιδα ( Hierophis viridiflavus και H. carbonarius ), τα φίδια από χόρτο ( Natrix helvetica και N. natrix ), τα φούντα ( Natrix tessellata ) και τα ερυθρά φίδια ). Όλα τα φίδια είναι απολύτως ακίνδυνα και με πολύ μεγάλες διανομές σε όλη την Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών και αστικών περιοχών.
Πώς όμως μπορούμε να διακρίνουμε ένα ακίνδυνο κολουβριδικό φίδι από μια οχιά; Υπάρχουν αρκετά διαγνωστικά στοιχεία τα οποία, ειδικά όταν τα παρατηρήσουμε μαζί, μας επιτρέπουν να καταλάβουμε αν το φίδι που έχουμε μπροστά μας είναι οχιά ή όχι. Ας τα δούμε με τη σειρά:
Το σώμα και η ουρά
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να παρατηρήσουμε είναι σίγουρα η γενική εμφάνιση και το σώμα του φιδιού στο σύνολό του. Οι οχιές είναι μάλλον κοντόχοντροι και κοντά φίδια , που σπάνια ξεπερνούν τα 60-70 εκατοστά σε μήκος . Τα περισσότερα συνομβρίδια, ειδικά τα πιο κοινά είδη, έχουν πολύ πιο κωνικό και λεπτό σώμα και ξεπερνούν εύκολα το 1 m σε μήκος . Αν βρεθούμε αντιμέτωποι με ένα πολύ μακρύ και λεπτό φίδι, το πιθανότερο είναι ότι δεν πρόκειται για οχιά .
Οι οχιές, όπως αυτή η κοινή οχιά (Vipera aspis) που φωτογραφήθηκε σε ορεινό μονοπάτι, έχουν κοντό σώμα, μικρό μήκος και ουρά που λεπταίνει και «ξεκολλάει» από το υπόλοιπο σώμα.
Επιπλέον, οι οχιές έχουν πολύ πιο κοντή και λεπτή ουρά από άλλα φίδια, η οποία μπορεί να φανεί προς το τέλος του σώματος όπου υπάρχει εμφανής στένωση και αραίωση του τερματικού τμήματος. Σε όλα τα άλλα φίδια δεν υπάρχει σαφής διαχωρισμός μεταξύ της ουράς και του υπόλοιπου σώματος και είναι δύσκολο να καταλάβουμε πού αρχίζει το ένα και πού τελειώνει το άλλο.
Τέλος, τα επιμέρους λέπια του σώματος της οχιάς είναι τρόπιδα , δηλαδή διασχίζονται κατά μήκος από μια μικρή κεντρική κορυφή. Όλα τα άλλα φίδια έχουν λεία λέπια , με μοναδικές εξαιρέσεις τα φίδια και το κερασφόρο φίδι, που έχουν λέπια σαν οχιές.
Όλα τα κολλουβρίδια, όπως αυτό το φίδι ή το γρασίδι (Natrix natrix) έχουν ένα κωνικό και λεπτό σώμα και είναι δύσκολο να καταλάβουμε πού αρχίζει η ουρά
Το κεφάλι και τα μάτια
Το κεφάλι των οχιών είναι συνήθως πολύ πιο μυτερό, πιο επίπεδο και τριγωνικό από άλλα φίδια, τα οποία αντίθετα τείνουν να έχουν πιο στρογγυλεμένο κεφάλι και λιγότερο «αποκολλημένο» από το σώμα. Ωστόσο, αυτός ο χαρακτήρας δεν είναι πάντα αξιόπιστος, καθώς πολλά ακίνδυνα κολλοβρίδια, εάν αισθάνονται ότι απειλούνται, μπορούν να λάβουν στάσεις πολύ παρόμοιες με αυτές των οχιών. Υπάρχουν άλλα χαρακτηριστικά του κεφαλιού που είναι πιο αξιόπιστα και στα οποία πρέπει να εστιάσουμε: τα μάτια και τα λέπια του κεφαλιού .
Σε αυτήν την κερασφόρο οχιά (Vipera ammodytes) είναι εμφανή τα λέπια με καρίνα, η κάθετη κόρη και το πάνω μέρος του κεφαλιού που αποτελείται από πολλά μικρά λέπια.
Τα μάτια όλων των ελληνικών οχιών έχουν μια κάθετη και ελλειπτική κόρη , παρόμοια με αυτή μιας γάτας. Όλα τα αβλαβή φίδια, ωστόσο, τείνουν να έχουν μεγάλη, κυκλική κόρη .
Τέλος, στο πάνω μέρος του κεφαλιού, οι οχιές έχουν πολύ μικρά και πολυάριθμα λέπια , ενώ όλα τα κολλουβρίδια έχουν λέπια ποικίλων μεγεθών, με μερικά πολύ μεγάλα και επίπεδα, ειδικά στο πάνω μέρος του κεφαλιού, ανάμεσα στα δύο μάτια.
Λεπτομέρεια από το κεφάλι ενός φιδιού αρουραίου (Hierophis viridiflavus), όπου μπορείτε να δείτε τα μεγάλα, επίπεδα λέπια του κεφαλιού και τη στρογγυλή κόρη του ματιού
Πώς να συμπεριφερθείτε όταν συναντάτε ένα φίδι
Ανεξάρτητα από το φίδι με το οποίο έχετε να κάνετε, υπάρχουν καλές πρακτικές και συμπεριφορές που μπορούμε να ακολουθήσουμε για να αποκρούσουμε τους αδικαιολόγητους φόβους, σεβόμενοι παράλληλα αυτά τα συναρπαστικά ερπετά που ολισθαίνουν . Ακόμα κι αν δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε με βεβαιότητα το είδος που συναντήσαμε κατά τη διάρκεια μιας βόλτας, είναι σημαντικό να έχουμε πάντα κατά νου ότι κανένα φίδι δεν θα μας επιτεθεί ποτέ αν δεν ενοχληθεί. Στις περισσότερες περιπτώσεις θα είναι εκείνοι που θα τραπούν σε φυγή τρομοκρατημένοι, ενώ αν κατά τύχη μείνουν ακίνητοι επειδή είναι θαμπωμένοι από το κρύο, αρκεί απλώς να τους προσπεράσετε και να τους αφήσετε ήσυχους .
Για να αποφύγετε να πατήσετε ένα φίδι και να διακινδυνεύσετε να σας δαγκώσουν, είναι πάντα καλύτερο να προσέχετε πού βάζετε τα πόδια σας , ειδικά σε βραχώδη και ηλιόλουστα μονοπάτια. Κατά τη διάρκεια περιπάτου και πεζοπορίας, λοιπόν, μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο να έχετε πάντα μαζί σας ένα ραβδί , όχι μόνο ως άνετο στήριγμα κατά τη διάρκεια μιας βόλτας, αλλά και ως βασικό εργαλείο για την απαλή και ασφαλή απομάκρυνση φιδιών που δεν μπορούν να παρακαμφθούν από την διαδρομή. Σε κάθε περίπτωση, η ιδέα που πρέπει να έχετε κατά νου πρέπει να είναι πάντα η ίδια: μείνετε ήρεμοι, μην πλησιάζετε πολύ και παρατηρήστε από απόσταση ασφαλείας.
