Τραβούν καρότσια, ανεβοκατεβαίνουν σκάλες με φορτία και καβαλάρηδες στην πλάτη τους και συνηθίζουν να δουλεύουν στο δάσος. Ταυτόχρονα, όμως, η νομοθεσία που τα προστατεύει είναι ελλιπής και η εικόνα που έχουμε για τον αριθμό και τις συνθήκες εργασίας τους είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη.
Ο λόγος είναι τα «εργατικά» (όπως τα λένε) άλογα και γαϊδούρια, που στη χώρα μας συναντάμε σε πολλά τουριστικά μέρη – στις Κυκλάδες και στα νησιά του Αργοσαρωνικού (Σαντορίνη, Ύδρα, Αίγινα κ.λπ.), καθώς και στην ύπαιθρο, εκτελώντας εργασίες για τους ιδιοκτήτες τους.
Τι γνωρίζουμε όμως για τις συνθήκες στις οποίες ζουν και εργάζονται; Θλίψη και αποτροπιασμό προκάλεσε πριν από λίγες μέρες μια εικόνα ενός αλόγου να τραβά ένα βαγόνι στο Μανχάταν, το οποίο εξουθενωμένο από τη ζέστη κατέρρευσε στη μέση του δρόμου. Στον υπόλοιπο κόσμο, η εικόνα της σκληρής δουλειάς σε υπερβολική ζέστη φαίνεται στη Σαντορίνη με τα περίφημα γαϊδούρια της, που συχνά προκαλούν παράπονα από φιλόζωους.
Τον Αύγουστο του 2021 εκδόθηκε εγκύκλιος με τίτλο «Προστασία εργαζομένων αλόγων και ζώων που μεταφέρονται κατά τις καλοκαιρινές διακοπές σε ακραίες καιρικές συνθήκες», η οποία όριζε ότι τα ζώα δεν πρέπει να εργάζονται από τις 13.00 έως τις 17.00 σε θερμοκρασία 35 °C και άνω στη σκιά.
«Μα ποιος το ελέγχει;» ρωτά ο Θανάσης Χελιώτης, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας των Ιπποειδών (Ε.Σ.Π.Ι.) και εξηγεί: «Καταρχήν μιλάμε για εγκύκλιο, όχι για νόμο . Παρά την εγκύκλιο, στη Σαντορίνη τα γαϊδούρια συνεχίζουν να εργάζονται σε υπερβολική ζέστη ή παραμένουν δεμένα χωρίς σκιά.
Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει ελληνική νομοθεσία για τα άλογα εργασίας, αφού βασίζεται στον απαρχαιωμένο νόμο 1197 του 1981, ο οποίος είναι ως επί το πλείστον ασαφής για τις βασικές ανάγκες των ζώων – τροφή, νερό, σκιά. Και το πρόβλημα δεν είναι μόνο η εργασία στα νησιά, όπου τα ζώα ασχολούνται με τη μεταφορά φορτίου. Τα γαϊδούρια και τα μουλάρια απασχολούνται επίσης πολύ στη Βόρεια Ελλάδα, όπου οι υλοτόμοι δεν μπορούν να φτάσουν στα δάση με μηχανήματα και τα χρησιμοποιούν για δουλειά».
Λείπει η εγγραφή και η βάση δεδομένων
Σύμφωνα με τον Χελιώτη, το κύριο εμπόδιο στον έλεγχο των εργαζομένων αλόγων είναι η έλλειψη βάσης δεδομένων. «Η καταγραφή τους είναι κάτι που δεν έχει γίνει ακόμα από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων», λέει ο αντιπρόεδρος Ε.Σ.Π.Ι και προσθέτει: «Δεν ξέρουμε πόσα άλογα και γαϊδούρια δουλεύουν, απλώς να ξέρετε ότι κάθε καλοκαίρι… η μπάλα πέφτει στο τι συμβαίνει σε αυτόν τον τομέα.
Τα αρχεία υπάρχουν μόνο σε τοπικό επίπεδο. Για παράδειγμα, στη Σαντορίνη γνωρίζουμε ότι υπάρχουν 35 οδηγοί στα σκαλιά, που μπορούν να έχουν το πολύ 7 ζώα ο καθένας. Ο ιππόδρομος διατηρεί επίσης αρχείο για τον αριθμό των αλόγων. Ως οργανισμός που φροντίζει 180 άλογα από το 2006, γνωρίζουμε πού βρίσκονται. Μιλάμε όμως για αποσπασματικά αρχεία.
Η καταχώρισή τους εμπίπτει στον ευρωπαϊκό κανονισμό, ο οποίος θα έπρεπε να είχε καθιερωθεί στη χώρα μας εδώ και πολλά χρόνια. Τον Απρίλιο του περασμένου έτους, το Υπουργείο Γεωργίας και Δασών εξέδωσε εγκύκλιο, σύμφωνα με την οποία η καταγραφή αυτών των ζώων θα πρέπει να ξεκινήσει τον ερχόμενο Οκτώβριο για να μπορέσει να δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων – μητρώο εργαζομένων αλόγων, όπου κάθε ζώο θα έχει το δικό του επικυρωμένο βιβλιάριο υγείας. «Κανείς μέχρι στιγμής δεν υποχρεώνει έναν ιδιώτη να έχει ιατρικό βιβλιάριο για το άλογό του», λέει ο κ. Χελιώτης και προσθέτει: «Αυτό σημαίνει ότι αν χτυπηθεί ένα τέτοιο ζώο, για παράδειγμα, στο δρόμο, δεν ευθύνεται κανείς. ”
Ταυτόχρονα, ο Χελιώτης τονίζει ότι όταν έρθει η ώρα της δημιουργίας μητρώου, την ευθύνη για τα αδέσποτα άλογα θα έχουν οι περιφέρειες και ως προς τους ιδιώτες θα πρέπει να τα καταχωρήσουν στην περιοχή τους. «Σκεφτείτε ότι τα αδήλωτα ζώα σημαίνουν μηδενική φορολογική επιβάρυνση», τονίζει ο Χελιώτης και εξηγεί, «στην αγορά πωλήσεων τα ζώα πωλούνται προς το παρόν με μετρητά και αυτό το μαύρο χρήμα κινείται με τέτοιο τρόπο που είναι αδύνατο να βρεις άκρη. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η κινητοποίηση και ο έλεγχος ώστε το μητρώο του σχεδίου να έχει εφαρμοστεί και να μην έχει αποτύχει».
Κατηγορίες για υπερκόπωση και δύσκολη διάσωση
Ο αντιπρόεδρος της Ε.Σ.Π.Ι μας είπε ότι τα περισσότερα παράπονα για κακές συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των ζώων έρχονται τους καλοκαιρινούς μήνες. Πολλά παράπονα αναφέρουν ότι τα γαϊδούρια και τα άλογα έχουν πολύ βάρος ή ότι εργάζονται με ανοιχτές πληγές που δεν έχουν φροντιστεί.
«Το θέμα δεν είναι ότι δεν συμβαίνουν περιστατικά το χειμώνα, απλώς τους χειμερινούς μήνες δεν είναι τόσο αισθητά, καθώς είναι μόνο μπροστά στα μάτια μας, και το καλοκαίρι το βλέπουν οι τουρίστες», σημειώνει ο Χελιώτης και συνεχίζει, «Δυστυχώς τώρα καταγράφουμε επίσης μεγάλο αριθμό αδέσποτων ζώων. Για οικονομικούς λόγους κάποιοι τα αφήνουν να βρίσκονται έξω και τρέχουν γιατί προσπαθούν να βρουν περισσότερη τροφή. Σε πολλές περιπτώσεις τα βρίσκουμε στους δρόμους καθώς έχουν αποπροσανατολιστεί. Μία από τις περιοχές όπου βλέπουμε συνήθως εγκαταλελειμμένα άλογα, βρίσκεται στον Ασπρόπυργο. Βλέπουμε επίσης εγκαταλελειμμένα πρώην άλογα κούρσας, τα οποία πλέον θεωρούνται… αχρησιμοποίητα. ”
«Υπάρχουν ολόκληρα κοπάδια από αδέσποτα γαϊδούρια στην ύπαιθρο, οι ιδιοκτήτες των οποίων έλαβαν επιδοτήσεις για αυτά και μετά τα εγκατέλειψαν αμέσως». Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Χελιώτη, οι εθελοντικές οργανώσεις δεν μπορούν να λύσουν πλήρως το πρόβλημα λόγω ανεπαρκούς προσωπικού και περιορισμένων οικονομικών πόρων.
«Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης χωρίς αποτυχία. Ζώα με μεγάλα τραύματα ή ζώα που βοσκούν, δηλαδή με δεμένα πόδια, έρχονται πρώτα», σημειώνει και συνεχίζει, «Σε άλλες περιπτώσεις προσπαθούμε να συνεργαστούμε με τοπικά αστυνομικά τμήματα, ενώ θετικό αποτέλεσμα καθορίζεται από το αν ο υπεύθυνος του χώρου είναι συνεργάσιμος ή όχι. Προσπαθούμε να κάνουμε τα άλογα να συνέλθουν και μετά τα δίνουμε για υιοθεσία. Μέχρι να υιοθετηθούν δεν μπορούμε να φέρουμε νέα στον αχυρώνα μας. Αυτή τη στιγμή στεγάζουμε 20 ζώα και δυστυχώς είναι γεμάτα εδώ και πολύ καιρό και δεν υπάρχει τέτοια δομή στο κράτος.
Η οργάνωση για τα δικαιώματα των ζώων λέει ότι η Ελλάδα συγκαλύπτει τη «σκληρή εκμετάλλευση» των γαϊδάρων της Σαντορίνης
Γενικά αυτό το πρόβλημα δεν είναι καθαρά ελληνικό, υπάρχει σε πολλές χώρες. Αυτό που χρειαζόμαστε στην Ελλάδα είναι ειδική νομοθεσία για τα άλογα εργασίας, τα γαϊδούρια και τα μουλάρια, αφού είναι εντελώς διαφορετική κατηγορία από τα παραγωγικά ζώα (πρόβατα, αγελάδες κ.λπ.). Μιλάμε για τα ζώα που μας βοήθησαν να ξαναχτίσουμε τη χώρα μετά τον πόλεμο, μας έχουν βοηθήσει τόσο πολύ εδώ και δεκαετίες που απλά πρέπει να τα φροντίσουμε τώρα.
