Οι γάτες έχουν χίλιους τρόπους να επικοινωνήσουν μαζί μας: δεν χρειάζονται λόγια για να μας πουν όταν φοβούνται, είναι περίεργες για κάτι, πηγαίνουν για κυνήγι ή θέλουν αγκαλιές. Η μη λεκτική γλώσσα τους περνά από τα αυτιά, την ουρά και τα μάτια τους. Αλλά αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν με μια στιγμή ευεξίας και στοργής έχει στην πραγματικότητα περισσότερες έννοιες από ό,τι μπορούμε να φανταστούμε. Μιλάμε για γουργούρισμα.
Ας τα πάρουμε από την αρχή. Το γουργούρισμα αναφέρεται στην παραγωγή ενός συνεχούς ήχου που πιθανώς προέρχεται από τη ρυθμική κίνηση του διαφράγματος και των μυών του λάρυγγα που ανοίγουν και κλείνουν κατά τη βαθιά αναπνοή. Μετά από πολυάριθμες μελέτες για το θέμα, πιστεύεται ότι είναι εν μέρει εθελοντικές και εν μέρει ενστικτώδεις. Όμως, ο βιολογικός τους μηχανισμός, καθώς και το πραγματικό νόημα, παραμένουν μυστήριο μέχρι σήμερα. Κανείς δεν ξέρει ακόμα πώς γίνονται τα γουργουρίσματα και το γεγονός ότι οι γάτες είναι τόσο ανεξερεύνητες περιπλέκει τα πράγματα.
Ένα μυστήριο, όχι μόνο αιλουροειδών
Τα γατάκια αρχίζουν να κάνουν αυτό το κοιλιακό λόγο μόλις λίγες ώρες μετά τη γέννηση, κατά τη διάρκεια του θηλασμού, για να εκφράσουν την ευημερία τους στη μητέρα τους, ενώ εκείνη χρησιμοποιεί τον ίδιο ήχο για να ηρεμήσει και να φτιάξει τη διάθεση της γέννας. Είναι λοιπόν μια μορφή πρώιμης επικοινωνίας, που λέει πράγματα όπως «πεινάω» ή «έρχεται η μαμά» σε μια εποχή που τα γατάκια είναι ακόμα τυφλά και κωφά. Αλλά οι γάτες δεν είναι τα μόνα αιλουροειδή που γουργουρίζουν. Και όχι το μοναδικό είδος: οι αρκούδες και τα ινδικά χοιρίδια μπορούν επίσης να μιμηθούν αυτόν τον ήχο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το γουργούρισμα προσέφερε στις οικόσιτες γάτες ένα επιλεκτικό πλεονέκτημα στις σωματικές τους συνθήκες: γουργουρίζοντας μπορούσαν όχι μόνο να επικοινωνήσουν με τους ανθρώπους, αλλά και να δημιουργήσουν μια σχέση στοργής και προστασίας, κάτι που ήταν θετικό για την επιβίωσή τους.
Από την ευημερία στην αυτοπαρηγοριά
Στην ενήλικη γάτα, το γουργούρισμα παίρνει διαφορετικές σημασίες: η κύρια, και παγκοσμίως αναγνωρισμένη, είναι αυτή της ευεξίας και της ηρεμίας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι γάτες συχνά γουργουρίζουν όταν οι άνθρωποι τις χαϊδεύουν, οδηγώντας έτσι σε μια σχέση με την ευχαρίστηση, καθώς και σε έναν τρόπο να ενθαρρύνουν περαιτέρω αλληλεπιδράσεις. Υπάρχουν όμως πολλά περισσότερα νοήματα. Εάν είναι επαναλαμβανόμενα και αδύναμα, η γάτα σας μάλλον βαριέται ή είναι κουρασμένη, αλλά αν τα κάνει ενώ είναι μόνος σε μια γωνία, χωρίς προφανή λόγο, είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί για να παρηγορηθεί και θα μπορούσε επίσης να σχετίζεται με πόνος. Οι επιστήμονες έχουν κάνει πολλές υποθέσεις, μια πάνω από όλα είναι ότι το γουργούρισμα θα μπορούσε να είναι ένα είδος έκκλησης για βοήθεια. Και που στις δύσκολες στιγμές γίνονται αποτελεσματική μορφή αυτοπαρηγοριάς. Το έχει κάνει ποτέ η γάτα σας αυτό ενώ λιμάρετε τα νύχια της ή κατά τη διάρκεια μιας έντονης καταιγίδας;
Η ερευνήτρια
Elizabeth von Muggenthaler έχει επίσης υποβάλει την ιδέα ότι το γουργούρισμα έχει ανακουφιστικές ιδιότητες, τόσο πολύ που είναι σε θέση να επιταχύνει την επούλωση μέσω της «δονητικής θεραπείας». Οι δονήσεις του γουργουρίσματος μιας γάτας έχουν ηρεμιστική και θεραπευτική επίδραση και στους ανθρώπους. Επιπλέον, το γουργούρισμα μπορεί να διεγείρει τα οστά, ώστε να μην γίνονται εύθραυστα: συσκευές δόνησης παρόμοιες με τις δονήσεις αιλουροειδών έχουν ήδη κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για πιθανή χρήση στη θεραπεία αποκατάστασης και ορισμένοι ερευνητές έχουν προτείνει τη χρήση τους κατά τη διάρκεια διαστημικών πτήσεων, για τη διατήρηση της πυκνότητας των οστών των αστροναυτών.
Γιατί όμως ονομάζεται «γουργούρισμα»;
Το vibrato που παράγει η γάτα με το στόμα της κλειστό είναι παρόμοιο με αυτό που παράγεται από την περιστροφή μιας ατράκτου, του εργαλείου για την κλώση του μαλλιού. Εξ ου και το όνομα στα ιταλικά. Στον υπόλοιπο κόσμο, τα γουργουρητά ονομάζονται με ονοματοποιητικούς ήχους: στα αγγλικά “purr”, στα γαλλικά “ronronner”, στα ισπανικά “ronroneo”, στα ιαπωνικά “goro goro”.
Οι γάτες έχουν χίλιους τρόπους να επικοινωνήσουν μαζί μας: δεν χρειάζονται λόγια για να μας πουν όταν φοβούνται, είναι περίεργες για κάτι, πηγαίνουν για κυνήγι ή θέλουν αγκαλιές. Η μη λεκτική γλώσσα τους περνά από τα αυτιά, την ουρά και τα μάτια τους. Αλλά αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν με μια στιγμή ευεξίας και στοργής έχει στην πραγματικότητα περισσότερες έννοιες από ό,τι μπορούμε να φανταστούμε. Μιλάμε για γουργούρισμα.
Ας τα πάρουμε από την αρχή. Το γουργούρισμα αναφέρεται στην παραγωγή ενός συνεχούς ήχου που πιθανώς προέρχεται από τη ρυθμική κίνηση του διαφράγματος και των μυών του λάρυγγα που ανοίγουν και κλείνουν κατά τη βαθιά αναπνοή. Μετά από πολυάριθμες μελέτες για το θέμα, πιστεύεται ότι είναι εν μέρει εθελοντικές και εν μέρει ενστικτώδεις. Όμως, ο βιολογικός τους μηχανισμός, καθώς και το πραγματικό νόημα, παραμένουν μυστήριο μέχρι σήμερα. Κανείς δεν ξέρει ακόμα πώς γίνονται τα γουργουρίσματα και το γεγονός ότι οι γάτες είναι τόσο ανεξερεύνητες περιπλέκει τα πράγματα.
Ένα μυστήριο, όχι μόνο αιλουροειδών
Τα γατάκια αρχίζουν να κάνουν αυτό το κοιλιακό λόγο μόλις λίγες ώρες μετά τη γέννηση, κατά τη διάρκεια του θηλασμού, για να εκφράσουν την ευημερία τους στη μητέρα τους, ενώ εκείνη χρησιμοποιεί τον ίδιο ήχο για να ηρεμήσει και να φτιάξει τη διάθεση της γέννας. Είναι λοιπόν μια μορφή πρώιμης επικοινωνίας, που λέει πράγματα όπως «πεινάω» ή «έρχεται η μαμά» σε μια εποχή που τα γατάκια είναι ακόμα τυφλά και κωφά. Αλλά οι γάτες δεν είναι τα μόνα αιλουροειδή που γουργουρίζουν. Και όχι το μοναδικό είδος: οι αρκούδες και τα ινδικά χοιρίδια μπορούν επίσης να μιμηθούν αυτόν τον ήχο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το γουργούρισμα προσέφερε στις οικόσιτες γάτες ένα επιλεκτικό πλεονέκτημα στις σωματικές τους συνθήκες: γουργουρίζοντας μπορούσαν όχι μόνο να επικοινωνήσουν με τους ανθρώπους, αλλά και να δημιουργήσουν μια σχέση στοργής και προστασίας, κάτι που ήταν θετικό για την επιβίωσή τους.
Από την ευημερία στην αυτοπαρηγοριά
Στην ενήλικη γάτα, το γουργούρισμα παίρνει διαφορετικές σημασίες: η κύρια, και παγκοσμίως αναγνωρισμένη, είναι αυτή της ευεξίας και της ηρεμίας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι γάτες συχνά γουργουρίζουν όταν οι άνθρωποι τις χαϊδεύουν, οδηγώντας έτσι σε μια σχέση με την ευχαρίστηση, καθώς και σε έναν τρόπο να ενθαρρύνουν περαιτέρω αλληλεπιδράσεις. Υπάρχουν όμως πολλά περισσότερα νοήματα. Εάν είναι επαναλαμβανόμενα και αδύναμα, η γάτα σας μάλλον βαριέται ή είναι κουρασμένη, αλλά αν τα κάνει ενώ είναι μόνος σε μια γωνία, χωρίς προφανή λόγο, είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί για να παρηγορηθεί και θα μπορούσε επίσης να σχετίζεται με πόνος. Οι επιστήμονες έχουν κάνει πολλές υποθέσεις, μια πάνω από όλα είναι ότι το γουργούρισμα θα μπορούσε να είναι ένα είδος έκκλησης για βοήθεια. Και που στις δύσκολες στιγμές γίνονται αποτελεσματική μορφή αυτοπαρηγοριάς. Το έχει κάνει ποτέ η γάτα σας αυτό ενώ λιμάρετε τα νύχια της ή κατά τη διάρκεια μιας έντονης καταιγίδας;
Η ερευνήτρια
Elizabeth von Muggenthaler έχει επίσης υποβάλει την ιδέα ότι το γουργούρισμα έχει ανακουφιστικές ιδιότητες, τόσο πολύ που είναι σε θέση να επιταχύνει την επούλωση μέσω της «δονητικής θεραπείας». Οι δονήσεις του γουργουρίσματος μιας γάτας έχουν ηρεμιστική και θεραπευτική επίδραση και στους ανθρώπους. Επιπλέον, το γουργούρισμα μπορεί να διεγείρει τα οστά, ώστε να μην γίνονται εύθραυστα: συσκευές δόνησης παρόμοιες με τις δονήσεις αιλουροειδών έχουν ήδη κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για πιθανή χρήση στη θεραπεία αποκατάστασης και ορισμένοι ερευνητές έχουν προτείνει τη χρήση τους κατά τη διάρκεια διαστημικών πτήσεων, για τη διατήρηση της πυκνότητας των οστών των αστροναυτών.
Γιατί όμως ονομάζεται «γουργούρισμα»;
Το vibrato που παράγει η γάτα με το στόμα της κλειστό είναι παρόμοιο με αυτό που παράγεται από την περιστροφή μιας ατράκτου, του εργαλείου για την κλώση του μαλλιού. Εξ ου και το όνομα στα ιταλικά. Στον υπόλοιπο κόσμο, τα γουργουρητά ονομάζονται με ονοματοποιητικούς ήχους: στα αγγλικά “purr”, στα γαλλικά “ronronner”, στα ισπανικά “ronroneo”, στα ιαπωνικά “goro goro”.
