Σήμερα σηματοδοτεί μια από τις πιο δημοφιλείς γιορτές αφιερωμένες στα ζώα στην Ελλάδα: την Εθνική Ημέρα της Γάτας. Ας ανακαλύψουμε πώς έχει αλλάξει η σχέση μας με αυτό το αγαπημένο αιλουροειδές στο πέρασμα των αιώνων.
Σήμερα σηματοδοτεί μια από τις πιο δημοφιλείς γιορτές αφιερωμένες στα ζώα στην Ελλάδα: Εθνική Ημέρα της Γάτας , γνωστή και ως Ημέρα της Γάτας . Μια επέτειος που πέφτει κάθε 17 Φεβρουαρίου και την οποία γιορτάζει, όπου, μεταξύ των διαφόρων δεδομένων, αναφέρονται καλές θεσμικές πρακτικές για τα αιλουροειδή.
Οι γάτες έχουν συσχετιστεί συχνά στο παρελθόν με τη μαγεία και το μυστήριο και ο Φεβρουάριος, κατά τη λαϊκή πεποίθηση, είναι ο μήνας των «γατών και των μαγισσών» . Αυτή η περίοδος εμπίπτει στο ζώδιο του Υδροχόου, που διακρίνει ελεύθερες και ανεξάρτητες προσωπικότητες όπως και οι γάτες.
Ο αριθμός δεκαεπτά στη χώρα μας συνδέεται με την κακή τύχη και δυστυχώς αυτό το αιλουροειδές έχει θεωρηθεί συχνά σύμβολο κακής τύχης: σκεφτείτε τις δημοφιλείς πεποιθήσεις που συνδέονται με τις μαύρες γάτες που διασχίζουν το δρόμο.
Ένας άλλος θρύλος συνδέεται με τη συσχέτιση της ημερομηνίας με τις λεγόμενες «ζωές της γάτας» . Αναλύοντας τον αριθμό 17 σε 1 και 7, το πρώτο αντιπροσωπεύει τη γάτα και το δεύτερο τις υπάρξεις που του αποδίδονται σύμφωνα με ένα άλλο κλισέ. Το 7 έχει επίσης συμβολική αξία για πολλούς πολιτισμούς και θρησκείες, αντιπροσωπεύοντας την ισορροπία και την τελειότητα, χαρακτηριστικά που αποδίδονται συχνά σε αυτό το οικόσιτο ζώο. Από μια άλλη άποψη, το ρητό θα μπορούσε να προέρχεται από την ικανότητα των γατών να επιβιώνουν ακόμη και όταν πέφτουν από πολύ ψηλά ύψη, χάρη στην αίσθηση ισορροπίας τους και την ικανότητά τους να μειώνουν την πτώση.
Με λίγα λόγια, οι Έλληνες αγαπούν τις γάτες . Μια πανάρχαια αγάπη, που έχει μείνει αναλλοίωτη και ουσιαστικά δυναμώνει στο πέρασμα των αιώνων μέχρι σήμερα.
Η γάτα και οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι
Στην πραγματικότητα, οι γάτες εκτιμήθηκαν ήδη πριν από χιλιάδες χρόνια από τους προγόνους μας: Έλληνες και Ρωμαίους άποικους .
Οι γάτες και οι αρχαίοι Έλληνες
Για να κρατήσουν μακριά τα τρωκτικά, μια πραγματική ανάγκη για την ασφαλή διατήρηση των αποθεμάτων τροφής, οι Έλληνες προτίμησαν να χρησιμοποιήσουν άλλα σαρκοφάγα, όπως νυφίτσες και άλλα μουστέλιδα. Αλλά η πρώτη αδιαμφισβήτητη απόδειξη ότι οι Έλληνες είχαν και οικόσιτες γάτες προέρχονται από δύο νομίσματα από τη Magna Graecia, τη σημερινή νότια Ιταλία , που χρονολογούνται στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ.. Απεικονίζουν τον Ιόκαστο και τον Φάλανθο, τους θρυλικούς ιδρυτές του Ρήγιου και του Τάρας αντίστοιχα. , Reggio Calabria και Taranto, που παίζουν με τις οικόσιτες γάτες τους .
Οι γάτες αναφέρονται σπάνια στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Η κοινή λέξη για τη «γάτα» ήταν αίλουρος , που σημαίνει « πράγμα με κυματιστή ουρά ». Σχεδόν φαίνεται ότι οι Έλληνες «φοβόντουσαν» την ευστάθεια της γάτας: ο Αριστοτέλης παρατήρησε στο Historia animalium, μια πραγματεία φυσικής ιστορίας του 4ου αιώνα π.Χ. , ότι «οι θηλυκές γάτες είναι εκ φύσεως λάθος». Οι Έλληνες αργότερα συνέδεσαν τη θεά Άρτεμη με την αιγυπτιακή θεά αιλουροειδών Bastet .
Οι γάτες και οι αρχαίοι Ρωμαίοι
Η γάτα έφτασε στη Ρώμη αργότερα από ό,τι στην Ελλάδα, αν και μικρά πέτρινα αγάλματα που απεικονίζουν γάτες έχουν βρεθεί σε ετρουσκικά αρχαιολογικά ευρήματα . Οι Ρωμαίοι σύντομα συνειδητοποίησαν ότι οι γάτες, που ονομάζονταν felis , εξημερώνονταν εύκολα με το να δεσμεύονται με τα σπίτια και τους ανθρώπους. Κατά τις κατακτητικές εκστρατείες οι Ρωμαίοι τους γνώρισαν, τους εκτιμούσαν και τους διέδωσαν σε όλες τις αυτοκρατορικές επαρχίες: ίχνη της παρουσίας της γάτας έχουν βρεθεί σε όλες τις περιοχές που κατέκτησαν οι Ρωμαίοι.
Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια βρέθηκε στην Πομπηία : η γάτα είναι ο πρωταγωνιστής ενός μωσαϊκού μέσα στο Σπίτι του Φαούν. Ωστόσο, δεν βρέθηκαν υπολείμματα γατών στις ανασκαφές, σε αντίθεση με σκύλους από τους οποίους βρέθηκαν σκελετοί και κατασκευάστηκε επίσης από γύψο.
Ένα άλλο εικονογραφικό παράδειγμα γάτας στη ρωμαϊκή τέχνη αντιπροσωπεύεται από το προφίλ μιας γάτας που σχεδιάζεται σε έναν από τους πυλώνες της Insula delle Muse , ενός από τα Διακοσμημένα Σπίτια της Ostia antica . Το σχέδιο είναι μέρος μιας σειράς ζωωδών απεικονίσεων που διακοσμούν τους τοίχους του κτηρίου, που χρονολογούνται από τον 2ο αιώνα μ.Χ.
Γάτες μεταξύ του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης
Με την έλευση του Χριστιανισμού η γάτα γνώρισε μικτές περιουσίες. Κατά τον Μεσαίωνα, πολλοί από τους συνειρμούς της Άρτεμης με τις γάτες «μετατοπίστηκαν» στην Παναγία. Αν και δεν αναφέρονται ζώα κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων στα Ευαγγέλια, όπως υπογράμμισε ο επίτιμος Πάπας Ratzinger στον τόμο “The Childhood of Jesus” που δημοσιεύθηκε το 2012, ένας δημοφιλής θρύλος λέει ότι την ίδια νύχτα που η Μαρία γέννησε τον Ιησού, ένα τιγρέ στη Βηθλεέμ γέννησε ένα γατάκι . Η Μαρία, χαϊδεύοντας τη γάτα, άφησε ένα θεϊκό «σημάδι»: γι’ αυτό μερικές τιγρέ γάτες φορούν ένα Μ στο μέτωπό τους.
Στην Αναγέννηση αυτός ο συμβολικός σύνδεσμος απεικονίστηκε σε ορισμένες περιπτώσεις από καλλιτέχνες όπως ο Giovan Pietro da Cemmo και ο Lorenzo Lotto .
Ευαγγελισμός του Recanati από τον Lorenzo Lotto
Ας περάσουμε στη συνέχεια στην ακμάζουσα αναγεννησιακή Βενετία. Τα εμπορικά πλοία του Serenissima ήταν γεμάτα γάτες και ένα από τα πιο γνωστά ήταν αυτό που έπαιρνε μαζί του παντού ο δόγης Francesco Morosini, ακόμα και στη μάχη. Όταν η γάτα πέθανε, ο Μοροζίνι την ταρίχευσε με ένα ποντίκι ανάμεσα στα πόδια της. Σήμερα μπορείτε να θαυμάσετε τη μούμια στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βενετίας .
Πορτρέτο του δόγη Μοροζίνι παρέα με τη γάτα του
Κατά τη διάρκεια των διελεύσεων των ωκεανών της Εποχής της Εξερεύνησης , οι οικόσιτες γάτες εξαπλώθηκαν σε μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου, καθώς οι γάτες μεταφέρονταν σε ιστιοφόρα πλοία για τον έλεγχο των τρωκτικών επί του σκάφους και ως γούρι. Δυστυχώς, αυτό συνέβαλε στη διευκόλυνση της εξαφάνισης χιλιάδων ζωικών ειδών στις εξερευνημένες περιοχές: η γάτα είναι στην πραγματικότητα (παρά τον εαυτό της!) ένα από τα πιο επιβλαβή χωροκατακτητικά είδη στον πλανήτη, καθώς είναι ένα εξαιρετικό αρπακτικό, πολύ προσαρμόσιμο σε οποιοδήποτε περιβάλλον .
Η γάτα στη σύγχρονη εποχή
Και μετά εδώ είμαστε με ένα άλλο χρονικό άλμα στο Βασίλειο της Νάπολης, μεταξύ 1700 και 1800 . Η σχέση μεταξύ του κυβερνώντος οίκου και των αιλουροειδών φαίνεται πάνω από όλα σε αυτόν τον τομέα τόσο ενδιαφέρουσα όσο και αμφιλεγόμενη.
Το 1742 ο Τούρκος Σουλτάνος Μαχμούντ Α’ δώρισε έναν Ινδικό ελέφαντα και έξι γάτες στον τότε βασιλιά Κάρολο Γ’ για να υπογραμμίσει την οικονομική σημασία των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Οι γάτες ήταν «υπεύθυνοι» για την προστασία του παχύδερμου από τους «κατ’ εξοχήν εχθρούς» του, τα τρωκτικά.
Ωστόσο, ορισμένες πηγές αναφέρουν και δυσάρεστα γεγονότα. Η Procida είναι περίφημη «ως το νησί των γατών» και για αιώνες πολλοί από τους κατοίκους της το έχουν φροντίσει επάξια. Ωστόσο, ο Alexandre Dumas (συγγραφέας του “Count of Monte Cristo” και “The Three Musketeers”) αφηγείται ένα δυσάρεστο επεισόδιο σε ένα ιστορικό βιβλίο του 1862 που ονομάζεται “The Bourbons of Naples” vol.1: «Ο Κάρολος Γ’ είχε ένα πάθος που κυριαρχούσε. Όλοι οι άλλοι, κυνηγώντας, όπως είπαμε ήδη, ένα πάθος της οικογένειας των Bourbon, που σκλήρυνε την καρδιά του και σκότωσε το πνεύμα του. Είχε σκοπό το νησί Procida να είναι το φυτώριο του φασιανού του και εκεί εκπαίδευσε τους μαθητές του, τους οποίους μετέφερε στη συνέχεια στα βασιλικά κάστρα, τα οποία ήθελε να ξανακατοικήσει με κυνήγι. Τώρα, αφού οι γάτες ήταν οι φυσικοί εχθροί των φασιανών, μεγάλων και μικρών, διέταξε την εξάλειψη της φυλής των αιλουροειδών σε όλο το νησί της Procida».
Γάτες στις ελληνικές πόλεις σήμερα
Επιτέλους φτάνουμε στη σημερινή μέρα . Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση το 2022, από ένα δείγμα Δήμων , μόλις το 40% δηλώνει ότι έχει αποικίες γατών στην επικράτειά του και μόνο το 33,9% γνωρίζει πόσες γάτες υπάρχουν σε αυτές τις ίδιες αποικίες. Όσον αφορά τις στειρώσεις, μόλις το 8,7% των Δήμων δηλώνουν ότι έχουν στειρώσει πάνω από το 90% των γατών που υπάρχουν στις αποικίες τους. Μόνο το 17,7% ισχυρίζεται ότι έχει πραγματοποιήσει εκστρατείες στείρωσης και το 6,7% ότι έχει πραγματοποιήσει εκστρατείες για την υιοθεσία γατών που αναζητούν σπίτι. Μόλις το 9,4% των Δήμων δηλώνουν ότι διαθέτουν , στην επικράτειά τους ή σε συμφωνίες μαζί τους, υγειονομικές τροφές , δημόσιες εγκαταστάσεις απαραίτητες για την περίθαλψη άρρωστων ή τραυματισμένων ζώων. μόνο το 4,5% έχει καταφύγια αιλουροειδών .
