Ο σκύλος σας σταματάει όλα όσα κάνει για να σας κοιτάξει επίμονα; Μάθετε τους λόγους.
Όλοι οι ιδιοκτήτες, σε διάφορες στιγμές της καθημερινότητάς τους, έχουν συναντήσει τα σκυλιά τους να κοιτάζουν επίμονα. Πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται: «Γιατί ο σκύλος μου με κοιτάζει συνέχεια;» . Το βλέμμα άλλοτε είναι γλυκό και στοργικό, άλλοτε ανήσυχο και τεταμένο.
Ό,τι κι αν κάνουμε – διαβάζοντας ένα βιβλίο, μαγειρεύουμε, ποτίζουμε μια γλάστρα κ.λπ. –, πρέπει απλώς να αποσπάσουμε την προσοχή μας και υπάρχουν οι γούνινοι που μας παρακολουθούν με προσοχή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, φαίνεται να είμαστε σε θέση να «αποκρυπτογραφήσουμε» αυτό που προσπαθούν να πουν.
Συχνά, τα σκυλιά κοιτούν επίμονα τους ιδιοκτήτες τους επειδή θέλουν να παίξουν, επειδή πεινούν ή για να προειδοποιήσουν για κάτι «εκτός λειτουργίας». Υπάρχουν όμως εκείνες οι στιγμές που απλώς κοιτάζουν επίμονα, χωρίς προφανή λόγο: ένα ανεξιχνίαστο μυστήριο. Ευτυχώς για εμάς, η επιστήμη ανακαλύπτει γιατί οι γούνινοι άνθρωποι το κάνουν αυτό.
Η Alexandra Horowitz, καθηγήτρια Canine Cognition στο Barnard College στο Πανεπιστήμιο Columbia (Νέα Υόρκη, ΗΠΑ), αναφέρει στις δημοσιεύσεις της ότι το γεγονός ότι τα σκυλιά κοιτάζουν επίμονα τους ιδιοκτήτες τους κέντριζε πάντα το ενδιαφέρον των ερευνητών.
Σύμφωνα με τους ηθολόγους (ειδικούς στη συμπεριφορά των ζώων), το να κοιτάς επίμονα άλλα ζώα δεν είναι συνηθισμένο στη φύση. Ο τρόπος που μας κοιτάζουν τα σκυλιά μας είναι αρκετά ασυνήθιστος, καθώς η στάση τους αποκαλύπτει μια πιθανή πρόκληση.
Μεταξύ των λύκων, προγόνων των σκύλων, σχεδόν πάντα αποφεύγεται το βλέμμα επίμονα, ως τρόπος αποφυγής των συγκρούσεων. Το να κοιτάς τους αρχηγούς της αγέλης είναι μια χειρονομία που ισοδυναμεί με το να χτυπάς τους αντιπάλους σου στο πρόσωπο με γάντι τον 18ο και τον 19ο αιώνα: αυτή ήταν μια επίσημη πρόσκληση σε μονομαχία.
Για να αποφύγετε τις συγκρούσεις, οι λύκοι, που είναι ασυνήθιστα ζώα (όπως εμείς και τα σκυλιά, μεταξύ άλλων), τείνουν να κοιτάζουν μακριά. Οι γούνινοι πρόγονοί μας είναι συνεργάσιμοι και σχεδόν ποτέ δεν αναζητούν αντιπαραθέσεις μεταξύ των μελών της ομάδας.
Επομένως, η αντιμετώπιση των κηδεμόνων είναι μια πιο πρόσφατη μορφή αλληλεπίδρασης. Η εξέταση των προσώπων των συντρόφων είναι παρούσα μεταξύ των ανώτερων πρωτευόντων και ορισμένων άλλων ειδών, αλλά είναι σπάνια μεταξύ των κυνοειδών. Γιατί λοιπόν οι σκύλοι ανέπτυξαν αυτή τη νέα δεξιότητα;
Οι εξηγήσεις
Σύμφωνα με τον Horowitz, η συνύπαρξη μεταξύ σκύλων και ανθρώπων γίνεται όλο και πιο περίπλοκη. Αρχικά, τα δύο είδη δούλεψαν μαζί στο κυνήγι, συνδυάζοντας τις δεξιότητες των σκύλων (ευκινησία, σωματική δύναμη, δόντια και νύχια) με τις ανθρώπινες δεξιότητες (παραγωγή εργαλείων, κατανομή εργασιών κ.λπ.).
Με την πάροδο του χρόνου, χάρη στην ευελιξία των σκύλων, τα οποία είναι ικανά να προσαρμοστούν στις πιο διαφορετικές συνθήκες, ανέλαβαν άλλα καθήκοντα: φύλαξη (ανθρώπων και, πολύ αργότερα, περιουσίας), βοσκή, μάχη, διάσωση κ.λπ.
Με αυτόν τον τρόπο, προέκυψαν ράτσες σκύλων – άλλες τεράστιες, για να αντιμετωπίσουν οποιονδήποτε αντίπαλο, άλλες μικροσκοπικές, για να κυνηγήσουν τρωκτικά σε τρύπες και ορυχεία. Κοινώς, τα περισσότερα σκυλιά ανέλαβαν επίσης λειτουργίες προσωπικής προστασίας και συντροφιάς.
Σήμερα, σχεδόν όλα τα σκυλιά υιοθετούνται για να ζουν με τους ιδιοκτήτες τους. Δεν καλούνται πλέον για ασφάλεια και επιτήρηση, αν και συνεχίζουν να παρουσιάζουν χαρακτηριστικά προστασίας και ελέγχου.
Είναι πολύ πιθανό ότι, στο τέλος της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων, πριν από περίπου 15 χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι είχαν ήδη αναπτύξει τη γλώσσα του προσώπου. Συνήθως χρησιμοποιούμε «πρόσωπο με πρόσωπο» όταν μιλάμε με κοντινά μας άτομα και ακόμη και όταν θέλουμε να τραβήξουμε την προσοχή.
Με αυτόν τον τρόπο, τα πρώτα σκυλιά που συνεργάστηκαν με ανθρώπους μπορεί να έχουν επιλεγεί με βάση την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν και, επομένως, να ανταλλάσσουν πληροφορίες. Μια άλλη εξίσου έγκυρη υπόθεση είναι ότι είχαν ήδη αυτή τη συνήθεια στην άγρια φύση και συνειδητοποίησαν τα οφέλη της διατήρησης της στη ζωή μας: είναι μια συναινετική σχέση, με πλεονεκτήματα και για τα δύο είδη.
Από τότε, η ζωή των καλύτερων φίλων των ανθρώπων έχει γίνει πολύ πιο εύκολη (όπως και η δική μας). Πολλοί μοιράζονται τους ίδιους χώρους με τους κηδεμόνες τους (μερικές φορές μοιράζονται ακόμη και το ίδιο κρεβάτι), αλλά, ακόμη και σε αυτούς που ζουν σε αυλές, η ρουτίνα καθορίζεται και ελέγχεται από τους «οικογενειάρχες».
Ο Χόροβιτς εξηγεί ότι, στην καθημερινή ζωή, καθορίζουμε ολόκληρη τη σειρά της ημέρας: πότε να φάμε, να πίνουμε, να κάνουμε σωματικές ανάγκες, να παίζουμε, να ξεκουραζόμαστε, να περπατάμε, να ασκούμαστε κ.λπ. Όλες οι εργασίες και οι δραστηριότητες καθορίζονται από τους ανθρώπους – και εναπόκειται στους γούνινους να εντοπίσουν και να αποφασίσουν τι θα κάνουν.
Με άλλα λόγια, οι ιδιοκτήτες είναι το κέντρο του σύμπαντος του σκύλου. Αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο μας κοιτάζουν: για να μάθουν τι θα συμβεί στη συνέχεια και να διερευνήσουν τη διαθεσιμότητά μας.
Προφανώς, τα σκυλιά έχουν τις δικές τους προτιμήσεις και πολλά γούνινα σκυλιά είναι ανεξάρτητα και επίμονα: το πείσμα είναι το χαρακτηριστικό πολλών φυλών σκύλων. Αλλά ακόμα και ένας γκρινιάρης Ακίτα ή ένα αγγλικό μπουλντόγκ που αποφεύγει τη σωματική δραστηριότητα με κάθε κόστος,
Έλεγχος της καλής σας διάθεσης
Η ικανότητα των σκύλων να ερμηνεύουν τη διαθεσιμότητα των ιδιοκτητών τους προχώρησε πολύ περισσότερο. Μέσα από αιώνες συνύπαρξης, έχουν αποκτήσει την ικανότητα να καταλαβαίνουν τι νιώθουμε, μέσα από τις εκφράσεις του προσώπου μας.
Οι σκύλοι έχουν επίσης αναπτύξει τις δικές τους εκφράσεις του προσώπου τους – οι περισσότεροι προέρχονται από την ικανότητα του είδους να κινεί τα φρύδια και τα αυτιά τους. Μια μελέτη από τον Αμερικανό ηθολόγο Stanley Cohen εντόπισε ζώα με περισσότερες από εκατό εκφράσεις προσώπου και σώματος. Δεν μιλούν, αλλά ξέρουν να επικοινωνούν πολύ καλά.
Το βλέμμα του σκύλου είναι μια προσαρμογή του ανθρώπινου βλέμματος, ένα χαρακτηριστικό που υπάρχει επίσης στους χιμπατζήδες, τους ουρακοτάγκους και τους γορίλες. Μέσω της παρατήρησης, τα σκυλιά άρχισαν να μιμούνται τους ιδιοκτήτες τους. Στη συνέχεια, δημιούργησαν τις δικές τους χειρονομίες, πρόσωπα και στόματα για να μας «μιλήσουν».
Προφανώς, το βλέμμα ενθαρρύνθηκε από τους δασκάλους. Ανταλλάσσοντας ματιές, μπορούμε να δούμε ότι τα γούνινα έχουν βρει το ίχνος του θηράματος ή έχουν εντοπίσει μια επικείμενη απειλή. Αυτή η ανταλλαγή ματιών ενίσχυσε τη συμπεριφορά, η οποία σταδιακά έγινε πιο περίπλοκη και περίπλοκη.
Μερικοί ιδιοκτήτες πιστεύουν ότι, κοιτάζοντας μας, τα σκυλιά μπορούν να κατανοήσουν τα συναισθήματα και τις ανησυχίες μας. Μπορούν πραγματικά να καταλάβουν πότε είμαστε ανήσυχοι, λυπημένοι και αποθαρρυνμένοι. Τα γούνινα σκυλιά είναι επίσης ικανά να αναγνωρίσουν ορισμένες από τις σωματικές και συναισθηματικές παθήσεις των ιδιοκτητών τους.
Στη χειρότερη περίπτωση, όταν αντιμετωπίζει τους ιδιοκτήτες του, ο πιο απομακρυσμένος και ανεξάρτητος σκύλος συλλέγει πληροφορίες για να καθορίσει τις ακόλουθες στρατηγικές. Οι γάτες – επιλαχόντες στην ανθρώπινη προτίμηση – το κάνουν επίσης αυτό, αλλά με πολύ λιγότερο διαφανείς επιδείξεις.
Εν ολίγοις, τα σκυλιά κοιτάζουν επίμονα τους ιδιοκτήτες τους για τους εξής λόγους:
θέλουν κάτι – οι γούνινοι μπορεί να παρακολουθούν το σνακ μας ή να συνειδητοποιούν ότι είναι ώρα για την καθημερινή τους βόλτα, για παράδειγμα.
Θέλουν στοργή – εκτός από τις βασικές τους ανάγκες, οι σκύλοι ξέρουν πώς να δίνουν και να λαμβάνουν στοργή όταν αλληλεπιδρούν με τους ιδιοκτήτες τους (μερικοί το κάνουν ακόμη και με αγνώστους). Μια σταθερή εμφάνιση μπορεί να δώσει καλό και το ξέρουν.
Παρατήρησαν κάποια αλλαγή – η εμφάνιση είναι χρήσιμη για τον προσδιορισμό της διάθεσης των κηδεμόνων. Με αυτό, τα σκυλιά αποφασίζουν πώς να συμπεριφέρονται: να παίζουν, να δίνουν λιχουδιά, να χουχουλιάζουν κ.λπ. Έχουν τους δικούς τους τρόπους να λένε: «Είμαι εδώ».
Δυσκολεύονται να κατανοήσουν – ένας περίεργος ήχος, μια διαφορετική κίνηση στο δρόμο, μια ασυνήθιστη μυρωδιά, αυτές είναι καταστάσεις στις οποίες τα σκυλιά μας κοιτάζουν επίμονα. Θέλουν να διασφαλίσουν ότι όλα είναι εντάξει, παρά τις αλλαγές στο περιβάλλον – ή αλλιώς, ετοιμάζονται να ξεφύγουν από κάποιον κίνδυνο.
Θέλουν να μάθουν – κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, αν τα σκυλιά αντιμετωπίζουν τους ιδιοκτήτες τους, δείχνουν ενδιαφέρον για τη δραστηριότητα. Θέλουν να μάθουν περισσότερα, να μιμηθούν χειρονομίες και ήχους. Αυτό είναι ένα σημάδι ότι η προπόνηση μπορεί να προχωρήσει σε πιο εξελιγμένα επίπεδα.
